Parki i place miejskie

Plac Władysława Targalskiego

Teren placu Władysława Targalskiego jest pozostałością pierwszej normalnotorowej linii kolejowej, przeprowadzonej przez Bytom w roku 1869. Zwana Koleją Prawego Brzegu Odry, łączyła Wrocław z Dziedzicami. Po podziale Górnego Śląska między Polskę i Niemcy została zamknięta w 1924 roku. Torowisko zlikwidowano na początku lat 30., a tereny przeznaczono pod zabudowę. Dłuższe pierzeje placu zajmuje głównie zabudowa modernistyczna z lat 30. XX wieku. Wzdłuż ulicy Kraszewskiego (do 1945 roku Hakubastrasse) znajduje się zespół typowych dla tamtego okresu domów mieszkalnych. Przeciwległą pierzeję, wzdłuż ulicy Powstańców Warszawskich (do 1945 roku Gartenstrasse), zajmuje oprócz domów mieszkalnych gmach Komendy Miejskiej Policji. Powstał jako część Zakładu Opiekuńczego św. Józefa, znajdującego się prz ulicy Piekarskiej 59. Od północy plac zamyka aleja Legionów, za którą dawne torowisko przechodzi w spacerową Alejkę Marka. Po jej lewej stronie, tuż za skrzyżowaniem, widoczny jest neogotycki gmach konwiktu biskupiego dla chłopców z 1900 roku, projektu Paula Jackischa (obecnie Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych). Z prawej strony Alejkę Marka zamyka ogrodzenie cmentarza Mater Dolorosa. Przeciwległą pierzeję placu stanowi ulica Nawrota, za którą, na dalszej części dawnego torowiska, stoi odsłonięty w 1968 roku Pomnik Wolności.

Współcześnie, do 2011 roku Plac Targalskiego był zwyczajnym zieleńcem w małym stopniu zadbanym, dopiero w 2011 roku całkowicie go przebudowano. Ze względu na bliskie sąsiedztwo z Polsko-Japońską Wyższą Szkołą Technik Komputerowych plac postanowiono urządzić w stylu japońskim. Wycięto stare i chore drzewa, nasadzono nowe z gatunku katalpa i wiśnia `Kanzan`, nasadzono również krzewy, byliny, a po środku placu wykonano rabatę w stylu japońskim, z elementem kamienia w formie fontanny. Na środkowej rabacie nasadzono również krzew w formie bonsai. Rabaty  ozdabiają też inne rośliny charakterystyczne dla ogrodu japońskiego. Zamontowano nowe ławki i kosze na śmieci. Na placu znajduje się wybieg dla małych psów. Przebudowano również schody, a na ścianach murków wykonano rysunki oddające japoński charakter placu.

przejdź do galerii zdjęć tego placu »

Plac Jana III Sobieskiego

Plac Jana III Sobieskiego, położony na terenie Pola Paniowskiego, za dawnymi fortyfikacjami miejskimi, był od 1870 roku targiem bydlęcym. Północną część placu zajęły, wzniesione w latach 1890-1892 dla 156. pułku piechoty, koszary.  Plac z początkiem XX wieku otrzymał imię pruskiego feldmarszałka Moltkego, stając się miejscem wojskowych ćwiczeń, a także politycznych manifestacji. W 1899 roku przy obecnej ulicy Korfantego, stanowiącej zarazem granicę gminy Rozbark, stanęła eklektyczna willa starostwa powiatowego (ob. filia Muzeum Górnośląskiego). W latach 20. XX wieku powstał projekt zabudowy placu, na którym stanąć miały symetrycznie po stronie wschodniej i zachodniej okazałe gmachy publiczne. Wobec wielkiego kryzysu gospodarczego udało się wybudować gmach szkoły budowlanej po stronie zachodniej (obecnie Zespół Szkół Mechaniczno-Samochodowych), zaś po stronie wschodniej wielofunkcyjny gmach mieszczący na parterze miejską kasę oszczędności, wyżej zaś muzeum oraz bibliotekę miejską. Oddano go do użytku w 1930 roku. W tym kształcie plac przetrwał do lat 70. XX wieku, kiedy pomiędzy budynki szkoły i muzeum wstawiono funkcjonalistyczny gmach Miejskiej Biblioteki Publicznej,  uzupełniony od strony północnej rotundą. Spowodowało to podzielenie placu na dwie nierównej wielkości części.

Plac otrzymał po 1945 roku imię Jana III Sobieskiego, następnie przemianowano go na plac imienia Ernsta Thaelmanna. Po 1989 roku przywrócono nazwę Jana III Sobieskiego.

Na placu zostały stworzone zieleńce, które w 2010 roku otrzymały ostateczny wygląd. Na placu zamontowano donice, wykonywane wg projektu Działu Zieleni MZDiM oraz nasadzono w nich rośliny. Donice są elementem 4 zestawów składających się z 2 ławek, 6 donic i 2 koszy. Przy ulicy Żołnierza Polskiego wykonano zieleniec, a w nim nasadzono drzewa z gatunku katalpa.

 przejdź do galerii zdjęć tego placu »

Plac Słowiański

Plac Słowiański, pierwotnie noszący nazwę placu Wilhelma, ukształtował się z początkiem XX wieku. Wówczas na tzw. Polu Paniowskim, na północ od centrum, powstała regularna sieć ulic z zabudową mieszkalną. Wąski prostokąt placu flankują pierzeje wschodnia i zachodnia, zabudowane wyłącznie wytwornymi mieszczańskimi kamienicami. Większość z nich, powstała ok. 1910 roku, nosi znamiona secesji i modernizmu. Wnętrze placu zaprojektowano jako zieleniec. W jego północnej części – na miejscu obecnego placu zabaw – stanął w 1925 roku pomnik w formie sarkofagu ze zniczem. Upamiętniał bojowników Selbstschutzu – oddziałów niemieckich, walczących w czasie III powstania śląskiego. Poprzez krótką pierzeję południową, którą tworzy ulica Prusa, plac sąsiaduje z terenem szpitala miejskiego.  Od strony północnej, przy wybiegającej z północnej pierzei placu ulicy Czarnieckiego, wzniesiono w latach 1928-1931 kościół świętej Barbary. To wybitne dzieło architektury sakralnej, a zarazem jeden z największych kościołów Bytomia zaprojektował w stylu modernistycznym Arthur Kickton z Poczdamu.

Plac przebudowano w 2010 roku, w zakresie zieleni, wycinki chorych drzew z gatunku głóg, likwidacji żywopłotów z ligustra i przebudowaniu środkowej rabaty, nadając jej charakter sielskości, który podkreślają wiklinowe płotki i rzeźby metalowe w formie dużych stokrotek. Ze względu na zniszczenia jakich dopuszczają się mieszkańcy, szczególnie właściciele psów, nastąpiła potrzeba ogrodzenia środkowego zieleńca.

przejdź do galerii zdjęć tego placu »

Plac Sikorskiego

Dzisiejszy plac generała Władysława Sikorskiego założono w latach 70. XIX wieku na południe od przedmieścia Dyngos, tuż za dawnymi fortyfikacjami miejskimi. Plac nazwano Cesarskim (Kaiserplatz) od nazwy ulicy Cesarskiej (dziś Piastów Bytomskich), z którą sąsiadował. Stopniowo zabudowywany, zyskał charakter reprezentacyjnej przestrzeni miejskiej, wokół której skupiły się ważne gmachy publiczne. Już w 1870 roku na południowym krańcu przyszłego placu stanął neogotycki gmach gimnazjum (ob. szkoły muzycznej) projektu Paula Jackischa. Naprzeciw niej w 1901 roku zbudowano, staraniem bytomskich miłośników muzyki, eklektyczny gmach Teatru Miejskiego i Domu Koncertowego (dziś Opera Śląska), projektu A. Bohma z Berlina. Z początkiem XX wieku pierzeję wschodnią zajął monumentalny, secesyjny gmach Szkoły Realnej (obecnie IV LO), zaprojektowany przez bytomskiego architekta Karla Bruggera. Przed szkołą założono ozdobny zieleniec. W tej samej pierzei, w sąsiedztwie ulicy Katowickiej, usytuowany jest pochodzący z 1893 roku budynek Banku Rzeszy (obecnie GBG). Przed nim stał (zlikwidowany po 1945 roku) konny pomnik Fryderyka Wielkiego, dłuta Louisa Toualliona, odsłonięty w 1910 roku. Przeciwległą pierzeję placu zajmuje ciąg mieszczańskich kamienic z przełomu XIX i XX wieku. W 2. połowie lat trzydziestych zmieniono nazwę placu na Braunauerplatz (od miejsca urodzin Hitlera).
Plac gen. Sikorskiego pełni rolę miejskiego węzła komunikacji tramwajowej.

Współcześnie plac całkowicie przebudowany został w 2010 roku, na placu odnowiono jezdnie, chodniki, nasadzono nowe drzewa, krzewy, dużą ilość bylin, które tworzą niepowtarzalny klimat na placu, a choć jest on dużym przystankiem tramwajowym. Na wniosek mieszkańców na placu zamontowano ogrodzenie i stworzono wybieg dla psów. Wybieg został stworzony również z powodu braku kultury mieszkańców, którzy nie sprzątają po psach oraz z powodu chęci ochrony cennych roślin.

przejdź do galerii zdjęć tego placu »

Plac Rodła

Plac Rodła położony jest w północnej części środmieścia, ongiś zwanej Wielkim Polem (niem. Grossfeld). Tereny te zaczęto w okresie międzywojennym intensywnie zabudowywać w związku z zapotrzebowaniem na mieszkania dla uchodźców z polskiej części Śląska. Od strony zachodniej do placu przylega słynny „Kalide-Block” – zespół budynków mieszkalnych rozpoczęty w 1926 roku, wzorowany na budownictwie mieszkaniowym ówczesnego Wiednia. Nazwa powstała od usytuowania przy ulicy Kalidego (obecnie ul. Axentowicza), upamiętniającej niemieckiego rzeźbiarza, twórcę m. in. bytomskiego lwa. „Kalide-Block” posiada interesujący wystrój rzeźbiarski. Również północna pierzeja placu, od strony ul. Fałata, zamknięta jest budynkiem mieszkalnym z tego samego okresu. Od strony wschodniej do placu przylega teren Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego nr 4, powstałego na początku XX wieku jako Dom Kalek pod wezwaniem Św. Ducha – centralny zakład rehabilitacyjny dla dzieci z diecezji wrocławskiej. Prostokąt placu od południa zamyka teren kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego, wzniesionego w latach 1936-1937. Kościół, zaprojektowany przez architekta Otto Lindera ze Stuttgartu w formie rotundy, jest znakomitym przykładem modernistyczne architektury sakralnej okresu międzywojnia.
Do 1945 roku plac nosił imię biskupa wrocławskiego, kardynała Georga Koppa (Kardinal-Kopp-Platz). Po 1945 roku nadano mu nazwę upamiętniejącą Rodło – symbol Związku Polaków w Niemczech.

Na placu wykonano prace porządkowe w zakresie zieleni, prześwietlono drzewa i wycięto suche krzewy. Nasadzono nowe krzewy lawendy, byliny – barwinek, runianka japońska. Nasadzono też drzewa z gatunku buk. Odkryto znak RODŁA, położono trawnik z rolki. Prace wykonano w 2010 roku.

przejdź do galerii zdjęć tego placu »

Plac Andrzeja Hiolskiego

Teren placu został przebudowany w 2010 roku, zanim plac został nazwany imieniem Andrzeja Hiolskiego. Wycięto chore i suche drzewa, wyznaczono rabaty roślinne, wykonano nowe trawniki i stworzono wybieg dla psów. Wykonano również nowy chodnik prowadzący od strony szkoły w kierunku ulicy Korfantego. Co roku, na wiosnę zakwitają połacie tulipanów, narcyzów i innych roślin cebulowych.

 przejdź do galerii zdjęć tego placu »

Plac Grunwaldzki

Położony w bezpośrednim sąsiedztwie rynku, w obrębie murów miejskich, prawdopodobnie kryje pod powierzchnią ziemi relikty średniowiecznego zamku książąt bytomskich. Potwierdzają to przeprowadzone na placu badania wykopaliskowe. Zamek najprawdopodobniej popadł w ruinę, a następnie został rozebrany po podziale Bytomia w XIV wieku między dwie linie Piastów. W XVIII wieku na terenie zajmowanym dziś przez plac znajdowała się ujeżdżalnia.

Począwszy od XIX wieku plac nierozerwalnie związany jest z bytomskimi Żydami – tu wybudowano w 1809 roku pierwszą w mieście synagogę. Znajdowała się we wschodniej pierzei placu – obecnie stoi tam bezstylowy budynek mieszkalny. W tym samym miejscu w 1869 roku wzniesiono w stylu mauretańskim nową, okazałą synagogę projektu architekta Freudinga z Berlina. Za nią, w miejscu obecnego targowiska przy ul. Korfantego, mieściły się inne budynki gminy żydowskiej (łaźnia, rzeźnia, zarząd gminy). W tym czasie plac otrzymał imię króla pruskiego Fryderyka Wilhelma (Friedrich-Wilhelm-Platz, nast. Friedrich Wilhelm-Ring). Otaczające plac wielostylowe kamienice pochodzą z przełomu XIX i XX wieku. Najokazalsza z nich, nr  6 na rogu placu i ul. Podgórnej (dawnej Schiesshausstrasse), mieściła znany hotel „Hamburger Hof”. Synagoga spłonęła podczas „nocy kryształowej” 9 listopada 1939 roku. Obecnie bytomskich Żydów upamiętnia ustawiona w miejscu dawnej synagogi wielojęzyczna tablica pamiątkowa.

Współcześnie plac pełni funkcję skweru miejskiego. Na placu przeprowadzono prace pielęgnacyjne w 2009 roku, które doprowadziły do odkrycia żywopłotów, nasadzonych krzewów.

przejdź do galerii zdjęć tego placu »

Skwer przy ul. Frycza-Modrzewskiego

Skwer był przebudowywany od 2009 roku do 2010, z chwilą powstania nowej hali sportowej. Na skwerze wycięto chore, połamane i zagrażające drzewa, stworzono nowe ścieżki, duże powierzchnie trawników, nasadzono drzewa z gatunku klon pospolity `Globosum`, wiśnia i inne. Przebudowie poddano również schody terenowe, które umożliwiają zejście z terenu skweru w stronę stadionu. Na terenie skweru znajduje się również wybieg dla psów. Przebudowa spowodowała lepsze warunki życiowe dla roślin, wycinka drzew umożliwiła dotarcie promieni słonecznych w wiele miejsc na skwerze, co zachęca do wypoczynku.

przejdź do galerii zdjęć tego placu »

Charakterystyka walorów przyrodniczych Parku Fazaniec

Park Fazaniec razem z innymi parkami oraz terenami zielonymi tworzy swego rodzaju korytarz ekologiczny miasta Bytomia i jest największym obiektem zieleni na terenie Bobrka i Szombierek. Teren ten powstał z naturalnej niegdyś dąbrowy, po której pozostało zaledwie kilka dębów o obwodzie powyżej 3 metrów. Runo dawnego grądu zostało niemal zupełnie zniszczone, spotyka się sporadycznie niektóre gatunki. Dobrze zachował się natomiast przekrój gatunkowy drzew, gdzie przeważają graby i dęby, spotyka się również domieszki z lipy drobnolistnej oraz klonu.

Na terenie opracowania jak i w jego okolicy możemy spotkać około 90 stanowisk lęgowych ptaków między innymi takich jak: rzyżówka, głowienka, czernica, kuropatwa, przepiórka, bażant, perkozek. Rejon ten to również miejsce zimowania ptaków wodnych, czyli kokoszki wodnej i wodnika. Szczegółowa analiza ornitologiczna została przedstawiona jako osobny załącznik do projektu.

Możemy tutaj spotkać szeroką gamę rodzimych płazów i ssaków. Płazy to przede wszystkim: żaba wodna, żaba śmieszka, żaba jeziorkowa, żaba trawna, żaba moczarowa, ropucha zielona. Z gatunków ssaków możemy na tym terenie spotkać lisy, dziki i zające.

Park Fazaniec zajmuje powierzchnie 17 ha między dwiema dzielnicami Bytomia – Bobrkiem i Szombierkami i jest największym obiektem zieleni w części południowej miasta. Park ten w odróżnieniu od dwóch pozostałych parków zabytkowych Bytomia – cechuje bardzo duże zróżnicowanie w ukształtowaniu powierzchni. Są tu dwa wąwozy, miejscami o głębokości kilkunastu metrów, które zbiegają się w kierunku południowym i zamykają w swoich ramionach płaskie wzniesienie z łąką. W wąwozach płyną strumienie, które zasilają położony na południu staw. Swoistą atrakcją tego parku są wysokie skarpy wąwozów, które gęsto porastają drzewa. Lokalizacja tego parku – prawie 70 % długości jego granic przylega do terenów rolniczych lub nieużytków.

Do parku z ulicy Konstytucji w Bobrku prowadzi droga (aleja) topolowa, która w dalszej części przechodzi w główną aleje ciągnącą się końca parku wzdłuż jednego z wyżej wymienionych cieków wodnych. Topole ze względu na ich słaby stan sanitarny nie nadają się w dłuższym okresie czasu do pozostawienia.
Po wschodniej i zachodniej stronie alejki znajduje się pas trawników i ścieżek ograniczony zadrzewionym wzniesieniem. Po obu stronach alei ciągną się skarpy tej samej wysokości tworząc w ten sposób teren spacerowy przybliżony w charakterze do niewielkiego wąwozu. Za wzniesieniem znajduje się podobny wąwóz z drzewostanem lęgowym rosnącym nad potokiem.
W części północno-zachodniej i południowo-wschodniej znajduje się zaledwie kilka starych dębów – pozostałości dawnego lasu grądowego. Na skutek wieloletnich zaniedbań zadrzewienie uległo zniszczeniu, na skarpach dominuje przyrost.

Podczas prac inwentaryzacyjnych na obszarze parku opisano ponad 3 800 drzew.

Historia Parku Fazaniec

Park Fazaniec został założony w drugiej połowie XIX wieku przez hrabiego Ulricha Schaffgotcha początkowo, jako bażanciarnia, gdzie aż do początku 1928 roku hodowano bażanty. Obiekt był ogrodzony, bram pilnowały warty, jedną od strony Bobrka, a dwie od strony Szombierek. Mieszkańcy okolicznych dzielnic nie mieli wstępu do parku. Sam park składał się w zasadzie z dwóch wąwozów. Posiadał charakter krajobrazowy, a jego drzewostan stanowił naturalny las liściasty             z dużym udziałem dębów.
W 1926 roku górnicy kopalni Karol, Lithrandra i Paulus zwrócili się do hrabiego Schaffgotcha z prośbą o udostępnienie parku miejscowej ludności. Decyzja była pozytywna i od 1927 roku prywatny park Schaffgotcha stał się parkiem publicznym, z tym, że o godz. 21.00 park zamykano. W tym okresie w parku wzniesiono drewnianą kawiarnię, która została zniszczona w czasie II wojny światowej.

W latach 30 tych wysadzano topolową aleję projektu inż.B.Burskiego, której stan istniejący jest zadowalający, wymaga on jedynie poprawy pielęgnacyjnej.

W latach pięćdziesiątych istniał plan zabudowy parku, między innymi miał tam powstać szpital. Nie został jednak zrealizowany. Zbudowano natomiast dwa boiska sportowe oraz basen kąpielowy. Obiekty z powodu szkód górniczych i brakiem opieki zostały zdewastowane. W tym samym czasie również w wyniku szkód górniczych u zbiegu dwóch wąwozów utworzyło się duże zapadlisko, które wypełniło się wodą, tworząc staw. Został on zasypany podczas przeprowadzania w parku robót melioracyjnych.

W latach sześćdziesiątych podjęto pierwsze próby uporządkowania obiektu. Zaplanowano między innymi: przeprowadzenie prac melioracyjnych, zagospodarowanie nieużytków między parkiem a ogródkami działkowymi, wykonanie nowych bram, wysadzanie drzew iglastych i liściastych oraz krzewów ozdobnych. Prace powyższe zostały wykonane tylko w niewielkiej części.

Ważną datą w historii parku jest 26 luty 1987 roku, kiedy to został on wpisany do rejestru zabytków Województwa Śląskiego, co pozwoliło na zabezpieczenie istniejącego stanu parku, oraz zaczęto szukać sposobów przywrócenia parkowi świetności. W uzasadnieniu decyzji czytamy, że jest on interesującym przykładem parku krajobrazowego unikalnego w skali kraju i regionu. Ważnym powodem tej decyzji był fakt, iż Park Fazaniec był pierwszym w Bytomiu i jednym z pierwszych na Górnym Śląsku obiektem, który został udostępniony mieszkańcom oraz pracownikom pobliskich kopalni do celów rekreacyjnych.

W książce "Szombierki. Zarys rozwoju dzielnicy" Józef Larisch opisuje, jakie działania podjęto w 1928 roku przy przekształcaniu Fazańca w park ludowy. Uporządkowano wówczas alejki spacerowe, zamontowano ławki, stoliki do gier w karty i szachy oraz wiaty, stworzono place zabaw dla dzieci oraz ustawiono drewnianą altanę chroniącą przed deszczem. Na terenie parku organizowano festyny i zabawy ludowe. Larisch wspomina także, że przed I wojną w parku można było spotkać zające, kuropatwy, lisy, a także sarny i zwierzynę łowną.

Charakterystyka stanu istniejącego

Park Fazaniec zajmuje powierzchnie 18, 1 ha między dwiema dzielnicami Bytomia – Bobrkiem i Szombierkami i jest największym obiektem zieleni w tej części miasta. Park ten w odróżnieniu od dwóch pozostałych parków zabytkowych Bytomia – cechuje bardzo duże zróżnicowanie w ukształtowaniu powierzchni. Są tu dwa wąwozy, miejscami o głębokości kilkunastu metrów, które zbiegają się w kierunku południowym i zamykają w swoich ramionach płaskie wzniesienie z łąką. W wąwozach płyną strumienie, które zasilają położony na południu staw. Swoistą atrakcją tego parku są wysokie skarpy wąwozów, które gęsto porastają drzewa. Lokalizacja tego parku – prawie 70 % długości jego granic przylega do terenów rolniczych lub nieużytków.

Do parku z ulicy Konstytucji w Bobrku prowadzi droga (aleja) topolowa, która w dalszej części przechodzi w główną aleje ciągnącą się końca parku wzdłuż jednego z wyżej wymienionych cieków wodnych. Topole ze względu na ich słaby stan sanitarny nie nadają się w dłuższym okresie czasu do pozostawienia, w projekcie nasadzeń na ich miejsce proponowane są dęby szypułkowe w odmianie Fastigiata.

Po wschodniej i zachodniej stronie alejki znajduje się pas trawników i ścieżek ograniczony zadrzewionym wzniesieniem. Po obu stronach alei ciągną się skarpy tej samej wysokości tworząc w ten sposób teren spacerowy przybliżony w charakterze do niewielkiego wąwozu. Za wzniesieniem znajduje się podobny wąwóz z drzewostanem lęgowym rosnącym nad potokiem.
W części północno-zachodniej i południowo-wschodniej znajduje się zaledwie kilka starych dębów – pozostałości dawnego lasu grądowego. Na skutek wieloletnich zaniedbań zadrzewienie uległo zniszczeniu, na skarpach dominuje przyrost.

Koryta cieków wodnych

Na terenie parku występują dwa cieki wodne, które spotykają przy wejściu głównym od strony południowo-wschodniej. Ich stan teraźniejszy pochodzi prawdopodobnie z lat siedemdziesiątych XX wieku, kiedy to próbowano je uregulować i zabezpieczyć skarpy. Zostało to zrobione niestety na szkodę terenu, ponieważ pogłębione zostały one zbyt głęboko, przez co częściowo park stracił swój naturalny i dziki charakter.

Na całym odcinku strumyków dno jest zamulone i zanieczyszczone, a skarpy niezabezpieczone oraz nieobsadzone żadną roślinnością, której klimat odpowiadałby otoczeniu. Całość wymaga zabiegów naprawczych lub powinno się te obiekty w przynajmniej w połowie zrenaturyzować.

Park Ludowy w Bytomiu jest cennym obiektem zarówno pod względem historycznym jak i przyrodniczym, o czym między innymi świadczy wpisanie go w 1995 roku do rejestru zabytków. Pierwotnie pełnił on funkcję parku otaczającego Pałacu Tiele-Wincklertów. Niestety współcześnie zachowały się tylko ruiny tej budowli, a park zatracił swój pierwotny charakter. W przeszłości spełniał funkcję gospodarczą i rekreacyjną dla jego właścicieli. Obecnie w parku rośnie wiele interesujących gatunków i odmian drzew, oraz krzewów.

Park Ludowy ze względu swoje walory przyrodnicze, historyczne i na pełnione współcześnie funkcje rekreacyjne zasługuje na szczególna troskę, zwłaszcza w zakresie stanu zdrowotności drzew i krzewów, które decydują o zachowaniu walorów tego obiektu.

Park Miejski im. Franciszka Kachla w Bytomiu znajduje się w centrum miasta pomiędzy trzema ulicami: Tarnogórską, Wrocławską i Olimpijską oraz ograniczony jest zabudową mieszkaniową.  Cały obszar parku (wraz z kortami, placem zabaw, odnowionym zespołem boisk „Torkacik” oraz kąpieliskiem otwartym) obejmuje obszar ok. 45 ha.

Teren Parku Miejskiego został wpisany do rejestru zabytków w dniu 19.05.1992r. pod nr 1465/92 prowadzonym przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach.
Park nie jest ogrodzony, dzięki czemu z każdej strony jest łatwy dostęp do niego. W pobliżu parku stosunkowo łatwo można znaleźć miejsce do parkowania, pomimo że parkingi nie są specjalnie wydzielone (za wyjątkiem płatnego parkingu przed Urzędem Miejskim).

Lokalizacja - park w przestrzeni miasta

 
Park ten, w okresie międzywojennym uznawany za najpiękniejszy na całym Śląsku po parku Szczytnickim we Wrocławiu, jest dziś tylko cieniem dawnej świetności, mimo to jest nadal miejscem gdzie mieszkańcy Bytomia chętnie spędzają wolny czas.
Łączy on nowoczesne rozwiązania, a jednocześnie nawiązuje do aspektów zabytkowych XIX wiecznego parku. Układ parku zaliczyć można jako swobodny, ścieżki w układzie promienistym, z obrysem zbliżonym do trójkąta. W obrębie parku znajdują się trzy stawy, z których 2 połączone są ze sobą groblą oraz szereg infrastruktury parkowej związanej nierozerwalnie z jego bogatą historią.
Drzewa i krzewy występują w skupinach podkreślających ciągi piesze. Między nimi występują wolne przestrzenie. Występują tu takie gatunki jak: dąb korkowy, tulipanowiec, buk pospolity „strzępolistny”, lipa, wiąz górski, platan, wiąz szypułkowy, iglicznia trójcierniowa, cis zwyczajny, choina kanadyjska, sosna czarna, modrzew.

Przyroda

Ukształtowanie parku od podstaw sprawia, że cechuje go różnorodność gatunkowa roślinności wysokiej. Jego drzewostan w dużej mierze tworzą gatunki liściaste, wiek drzew przekracza 130 lat, a ich obwody osiągają od 190 do 280 cm. Mimo upływu lat, występujące tu drzewa i krzewy nadal rosną wzdłuż tych samych alejek. Dominują kasztanowiec zwyczajny, dąb szypułkowy i bezszypułkowy, klon pospolity i jesionolistny, klon jawor, topola czarna, robinia akacjowa, jarząb pospolity, różne odmiany buka i wierzbowate. Występują wśród nich także gatunki egzotyczne i typowo „parkowe”, jak: tulipanowiec amerykański, miłorząb dwuklapowy, platan klonolistny, buk pospolity odmiany strzępolistnej i glediczia trójcieniowa (iglicznia).

Roślinność krzewiastą najczęściej reprezentuje śnieguliczka biała, irga i jaśminowiec wonny oraz pięknie wyglądające w okresie kwitnienia rododendrony. Na brzegach stawów rosną niezwykle dekoracyjne wierzby białe w odmianie płaczącej. W otoczeniu stawów, częściowo wyschniętych i zarośniętych, wykształciło się zbiorowisko o charakterze olszowym, z typowymi dla siedlisk wilgotnych roślinami.
Obecne w parku krzewy mają głównie formę zarówno żywopłotów, jak i zwartych wielogatunkowych kęp, przy czym trzeba podkreślić ich ubogi skład i małe walory dekoracyjne.
W parku przeważają drzewa rodzime (ok. 70%) z czego najwięcej jest klonu jaworu (12%), klonu pospolitego (12%), lipy drobnolistnej (12%), i jesionu wyniosłego (7%). Łączna liczba drzew przekracza 6000 szt.
Drzewa introdukowane wmieszane są równomiernie w drzewa rodzime. Tworzą się skupiska drzew introdukowanych, co jest niekorzystne dla parku, zarówno ze względu na walory kompozycyjne jak i przyrodnicze. Samosiew introdukowanych drzew szybko rozsiewających się oraz ekspansywnych będzie systematycznie trzebiony.
Samosiew drzew rodzimych może natomiast być pozostawiony jako naturalna sukcesja i wymiana drzewostanu parkowego w obrębie przestrzeni kompozycyjnie przeznaczonych do zadrzewienia.
Skupiska oraz celowe nasadzenia drzew introdukowanych w XX w.  można uznać za niekorzystne dla parku ze względu na jego charakter oraz kompozycje. Do nasadzeń celowych drzew introdukowanych w XX w zaliczyć można  aleje topól mieszańcowych i berlińskich.

W parku zobaczyć można liczne zwierzęta: wiewiórki pospolite, dzięcioły, wróble, sikorki, gołębie grzywacze, sójki, jeże, nad stawami chętnie przebywają a nawet zakładają gniazda i wychowują młode kaczki krzyżówki, łyski i łabędzie. Zwierzęta bardzo dobrze czują się w parku, ponieważ miejscowi miłośnicy przyrody dbają o ich bezpieczeństwo, zakładając budki lęgowe i dokarmiając w okresie zimowym.

Poważnym zagrożeniem dla środowiska przyrodniczego parku, są występujące na terenie wokół stawu północnego dzikie wysypiska odpadów, głównie gruzu i odpadów zmieszanych, w łącznej szacowanej ilości 1.250 t. Ta część parku została włączona do historycznego obszaru stosunkowo niedawno. Stan sanitarny tego kwartału uzasadnia jego górnicze pochodzenie.
Sytuacja powyższa powoduje obniżenie walorów użytkowych i estetycznych  całego terenu, zlokalizowanego w centrum miasta.

Rewitalizacja parku

Z uwagi na sytuację ekologiczną oraz obniżanie się walorów użytkowych i rekreacyjnych parku, MZDiM jako zarządca parku, podjął starania o przygotowanie projektu rewitalizacji terenu parku.

Ogólnymi celami projektu są:
- zachowanie bioróżnorodności i dziedzictwa przyrodniczego miasta i regionu;
- podniesienie atrakcyjności społecznej i inwestycyjnej miasta i regionu;
- przywrócenie walorów rekreacyjnych, estetycznych, przyrodniczych oraz kulturowych,
 zabytkowym parkom Bytomia;

Do celów bezpośrednich projektu należą:
- poprawa warunków zamieszkania i życia w mieście;
- dążenie do równowagi przestrzennej w środowisku miejskim poprzez zwiększenie
  dostępności do terenów zielonych;
- stworzenie możliwości realizacji edukacji ekologicznej w parku;
- udostępnienie dodatkowych przestrzeni na cele kulturowe;
- zwiększenie możliwości spędzania czasu wolnego;
- zwiększenie dostępności do infrastruktury kultury;
- zaspokojenie potrzeb rekreacji i wypoczynku mieszkańców Bytomia;
- udostępnienie dodatkowych powierzchni na cele rekreacyjne;
- odbudowa i ochrona ekosystemu;
- zachowanie bioróżnorodności biologicznej i krajobrazowej parku;

Wskaźniki projektu:
- liczba obiektów przebudowanych na co najmniej 2 spośród wymienionych celów – 10 szt.;
- powierzchnia obiektów poddanych przebudowie – 274 577 m2;
- powierzchnia terenów przeznaczonych pod nową małą architekturę – 45 500 m2;
- liczba nowych obiektów małej architektury – 860 szt;

Wskaźnik rezultatu:
- liczba osób korzystających z infrastruktury objętej projektem – 200.000 osób;
- powierzchnia zrewitalizowanych obszarów przyrodniczych – 27,5 ha;

Łączna wartość projektu przebudowy zielenie w Parku Miejskim wynosi prawie 32 mln PLN.

Aktualnie, poza planowymi pracami w zakresie przebudowy zieleni w części wschodniej parku ( wykonano 4,5 ha nowych trawników, nasadzono 700 mb. grabowego żywopłotu, nowe krzewy oraz pielęgnacja drzew ), przygotowywany jest duży projekt ( wartości 5,3 mln PLN ) w części północnej, pn.: Kompleksowa likwidacja dzikich składowisk odpadów               w Bytomiu.

Podstawę tego projektu stanowią prace naprawcze w obrębie tzw. stawu północnego ( o powierzchni 1 ha i głębokości do 3 m ). Przewiduje się usuniecie zalegającego namułu wraz z odpadami mechanicznymi, naprawę i wzmocnienie dna staw, likwidację starych odpływów kanalizacyjnych, ukształtowanie nowych brzegów wraz z wyspami, napełnienie stawu czystą wodą oraz nowe nasadzenia roślinności wodnej. Projekt uzupełnia nowa infrastruktura parkowa – z tarasami widokowymi, alejkami – oraz, planowany nowy pawilon zaplecza parku ( z pomieszczeniami dla obsługi parku i straży miejskiej ), który ma pełnić pełniący również funkcje gastronomiczną.

Na obszarach dzielnic funkcjonują znacznie mniejsze tereny zielone o charakterze rekreacyjnym. Wśród nich na uwagę  zasługują Park Mickiewicza zlokalizowny w rejonie ul. Chorzowskiej/Krzyżowej  z urozmaiconym drzewostanem. Powstał na przełomie lat 20/30-tych minionego stulecia jako Goethe Park o prostych założeniach geometrycznych. Wśród drzew prym wiodą okazałe wierzby płaczące i klony zwyczajne. Występują też klony jawory, graby zwyczajne, lipy drobnolistne, dęby szypułkowe i wiązy polne.  Z rzadszych gatunków spotkać możne drzewa: kasztanowiec czerwony i bożodrzew gruczałkowaty. W dzielnicy Sucha Góra pod koniec lat 30-tych, przy istniejacym stawie ulokowano grotę Matki Boskiej, co można traktować jako początek Parku Grota. Kilka lat później ( 1942 ) na nawyższym wzniesieniu w sąsiedztwie stawów ustawiono kamienny krzyż, przeniesiony z Radzionkowa, który do dzisiaj stoi wśród drzew porastajacych okolicę. Z biegiem lat powstały alejki okalające stawy, które są pod opieką sekcji wędkarskiej. Swoje zielone zaplecze mają też Łagiewniki. Park Amendy z dużym stawem i ruinami starego kąpieliska, oraz Park Łagiewnicki leżący na garnicy trzech miast - Bytomia, Świetochłowic i Chorzowa.

Parki spacerowo-wypoczynkowe na terenie Bytomia poza zabytkowymi:

• Park Mickiewicza: 9 ha
• Park Łagiewniki: 3 ha
• Park Konopnickiej: 1,8 ha
• Park Garota: 5,0 ha
• Park Góra Gryca: 1,7 ha
• Park Amendy: 4,9 ha

Park Miejski im. Franciszka Kachla – 35 ha

Park powstał około 1870 roku. W 1898 ne terenie parku, powstał pierwszy na Ślasku ogród zoologiczny. Posiadał on prawie 90 zwiarząt, reprezentujecych 25 gatunków. Zoo działało praktycznie do czasów II wojny światowej. Po wojnie zoo wznowiło działalność w 1947 i zostało zamknięte 31.05.1957. Część zwierząt - niedźwiedzi i ptaki - przebywało w nim jednak aż do roku 1966. W 1901 zakupiono zabytkowy, drewniany kościółek pod wezwaniem św. Wawrzyńca ( zbudowany 1530 roku ), który stanął w sąsiedztwie stawów południowych. Kościól ten spłonąl  w listopadzie 1982 r.  W latach 1934-35 na terenie parku funkcjonowała palmiarnia, w specjalnie wybudowanej na ten cel, dużej szklarni. W obrebie wschodniej części parku w latach 1914-16 wybudowano siedzibę sądu ( dzisiejszy Urzęd Miejski ).  Na obszarze parku rośnie ok. 7 tys. drzew. Wsród nich występują: tulipanowce amerykańskie, miłorzęby dwuklapowe, platany kolnolistne, buki pospolite odmiany strzępolistnej i glediczje trójcieniowe.  Najstarsze okazy mają ponad 150 lat. 19.05.1992 Park Miejski został wpisany do rejestru zabytków województwa śląskiego.

czytaj więcej »
przejdź do galerii zdjęć tego parku »

Park Fazaniec - Szombierki - 17 ha

Skladający się w zasadzie z dwóch wąwozów Park Fazaniec, powstał na terenach bażanciarni, którą w połowie XIX w. założył hrabia Ulrich Schaffgotch.  Zamknięte dotychczas bramy otwarto w 1927 roku dla mieszkańców Bobrka i Szombierek. Uporządkowano wówczas alejki spacerowe, zamontowano ławki, stoliki do gier w karty i szachy oraz wiaty, stworzono place zabaw dla dzieci oraz ustawiono drewnianą altanę chroniącą przed deszczem. Naturalny, w tym miejscu, las liściasty z dużym udziałem dębów został wzbogacony nawet o drewniy budynek kawiarni ( zniszczony w czasie II wojny ).  W latach 30-tych wysadzono topolową alejkę, która istaniała do 2010 rok.  Po II Wojnie Światowej powstały plany rozwoju tego obszaru, zakładające nawet budowę szpitala i obiektów sportowych. Powstały jedynie dwa boiska i basen, z czasem zniszczone przez szkody górnicze i dewastacje. W latach 60-tych podjeto - niewystarczające - prace pożądkowo-adaptacyjne. 26 lutego 1987 roku Fazaniec został  wpisany do rejestru zabytków Województwa Śląskiego jako "interesujący przykład parku krajobrazowego unikalnego w skali kraju i regionu".

czytaj więcej »
przejdź do galerii zdjęć tego parku »

Park Ludowy - Miechowice - 14 ha

W 1854 Hubert von Thiele był inicjatorem podjetych prac, majacych na celu przekształcenie okolicznych lasów w park krajobrazowy, z malowniczym neogotyckim pałacem w centrum parku. Plany obejmowały obszar ok. 30 ha i uwzgledniały również folwark, sady i ogród warzywny czy szkółkę drzew i ujeżdżalnię ( dzisiejsza tereny bosika piłkarskiego ). Wraz z rozwojem tej części miasta, obszar ten podlegał  przekształceniom, szczególnie w okresie powojennym. Znikneły  dwa nieduże stawy ( zmiany górotworu spowodowały zmiany hydrolgiczne ), przebudowano układ komunikacyjny alejek, a sam pałac - podpalony w 1945 - doprowadzono do ruiny. Trzon nastarszego drzewostanu stawi buk pospolity. Najczęściej wystepującymi drzwami są: klon pospolity, lipa drobnolistna, jesion wyniosły, dąb szypułkowy, robinia akacjowa oraz wiązy i graby. Jednym z najstarych okazów jest ok. 200 letni platan klonoslisty o obwodzie pnia prawi 6 m, uznany za pomnik przyrody ( nr rej. 140 ).

czytaj więcej »
przejdź do galerii zdjęć tego parku »